Het is een misvatting te denken dat technologie de oplossing is voor het klimaatvraagstuk. Alhoewel we in Nederland door technologische oplossingen inmiddels rijden in schonere auto’s en schoner produceren, met minder emissies tot gevolg, verbruiken we nog steeds heel erg veel energie. Deze energie is voor het overgrote deel afhankelijk van fossiele bronnen (aardgas, kolen en olie). Het percentage hernieuwbare energie slechts 11% van het totale energieverbruik, waarvan zonnestroom vooralsnog maar 2,1 % van het totaal uitmaakt.
Veranderen van bron
De overheid stimuleert elektrisch rijden en het plaatsen van een warmtepomp in plaats van een gasgestookte cv-installatie, maar effectief neemt het verbruik van energie daarmee niet of nauwelijks af. Je verandert alleen van bron.
Ik neem de auto nu even als voorbeeld.
Als je een elektrische auto met grijze stroom tankt, dan rijd je niet meer op een aardolieproduct, maar op gas- of kolenstroom. Ik las een kennisblog over elektrisch rijden en daarin staat dat als iedereen elektrisch gaat rijden, het totale energieverbruik met 14,3% zou stijgen. Onlangs vertelde een deskundige onlangs op NPO Radio 1 dat er niet genoeg grondstoffen zijn om voor iedereen een elektrische auto te maken.
Grondstoffen
Het probleem is dat als we onze energieverbruik gaan vervangen door auto’s, machines of apparaten van fossiele brandstof over te schakelen op elektriciteit, we niet genoeg grondstoffen hebben om deze auto’s, machines of apparaten te maken. We hebben ook niet genoeg grondstoffen om de zonneparken en windmolens te maken om het aandeel hernieuwbare energie.
Disbalans
Stel dat ze wel voorhanden zijn, dan nog is er sprake van een disbalans in het aanbod en onze (nationale) vraag:
Dit las ik vorig jaar in Trouw:
De Nederlandse klimaatdoelstellingen lopen gevaar door een tekort aan kritieke metalen. De overgang naar schone energie in alleen al Nederland slokt een flink deel van de beschikbare hoeveelheden van metalen als lithium, neodymium en kobalt in de wereld op.
Zo stijgt de Nederlandse behoefte aan lithium tussen 2040 en 2050 naar 12 tot 25 procent van de huidige wereldproductie. Voor neodymium en kobalt groeit dat naar ruim 5 procent. Die honger naar kritieke metalen staat niet in verhouding tot de economie van Nederland. Die maakt 1 procent uit van de wereld, de energievraag slechts 0,5 procent. Bovendien: ook andere landen schakelen over naar schone energie en scherpen de doelstellingen daarvoor telkens aan.
Chips
Zo klein als chips kunnen zijn, zo groot is hun footprint. In juni van dit jaar schreef het FD:
De chipindustrie stoot nu jaarlijks ongeveer 50 megaton van het broeikasgas CO₂ uit en is daarmee volgens een berekening van Bloomberg al vervuilender dan de auto-industrie. Als de industrie niets doet en zo hard blijft groeien als verwacht — met zo’n 8% per jaar — dan loopt die uitstoot op naar 400 megaton in 2040.
De vraag naar chips neemt door de energietransitie gigantische proporties aan en de daarmee gepaard gaande emissie dus ook.
Natuur en mensenrechten
Een laatste punt over de grondstoffen die nodig zijn voor de energietransitie. Neem lithium als voorbeeld. De grondstoffen komen niet zonder vervuiling en schending van mensenrechten naar boven. China is een grote leverancier van dit metaal.
Weliswaar worden de belangrijke grondstoffen voor de energietransitie op steeds meer plaatsen op de aarde gevonden, ze kunnen niet zonder aantasting van de natuur naar boven worden gehaald. De grondstoffen zitten maar heel beperkt in Europa. Het merendeel van de grondstoffen komt uit landen waar natuurbescherming en mensenrechten niet hoog op het prioriteitenlijstje staan. Dat betekent dat waar we hier misschien minder fossiele energie verbruiken om het klimaat te redden, we elders nieuwe problemen creëren.
Conclusie
Er zijn een paar heel simpele conclusies te trekken uit het voorgaande:
- Je huidige CV-installatie moet je pas vervangen (al dan niet door een warmtepomp), als deze kapot is en niet meer tegen redelijke kosten kan worden gerepareerd;
- Rijd zo lang mogelijk door met je huidige auto, rijd niet harder dan 100 km per uur en als je de auto vervangt, stap dan over op een zo klein mogelijk elektrisch exemplaar en niet op een SUV. Probeer deze met eigen zonnestroom te laden en blijf ook dan niet harder dan 100 km per uur rijden;
- Doe zo lang mogelijk met de apparaten in je huis, schaf alleen nieuwe elektrische apparaten aan als het echt nodig is. Dit geldt in het bijzonder voor laptops, telefoons en alle andere elektronica.
Broeikasgasdieet
Maar bovenal, denk aan de basisregel van het broeikasgasdieet: wat er niet in gaat, hoeft er ook niet af. Hoe minder energie we verbruiken, hoe beter het is. Zet de kachel op 19 graden, douche kort, pak alleen de auto pakken als het echt nodig, koop zo min mogelijk spullen, dit zijn je eigen handelingen die op de korte termijn (en de lange termijn) het meest helpen om de opwarming van de aarde tegen te gaan.
Caren Schipperus
