In deze blog staat algemene informatie over wie verantwoordelijk is voor het opvangen, infiltreren of afvoeren van hemelwater. Wat moet je zelf doen en wat mag je van de overheid verwachten?
Zelf doen
De Omgevingswet[1] bepaalt dat de zorg voor het afvoeren c.q. verwerken van afvloeiend hemelwater primair bij de eigenaar van het perceel ligt waarop dat hemelwater valt. Deze kan het hemelwater op of in de bodem of in het oppervlaktewater te brengen. Daarom is het dus belangrijk dat je je tuin zo inricht dat water zoveel mogelijk in de bodem kan wegzakken.
De verplichting om hemelwater zoveel mogelijk op eigen terrein op te vangen en te verwerken, geldt voor iedere eigenaar, dus ook als die eigenaar een gemeente of een andere overheid is (waterschap, Staatsbosbeheer, provincie et cetera).
Buurpercelen
Een lager gelegen perceel moet afstromend hemelwater van een hoger gelegen perceel accepteren.[2] Deze regeling kan beperkt worden door het verbod van onrechtmatige hinder.[3] De eigenaar van het lager gelegen perceel mag het afvoer van het water niet belemmeren. Het gebod geldt alleen voor water wat van nature afloopt.
Als het hemelwater afloopt op een kunstmatige wijze (denk aan drainagebuizen) dan hoeft de eigenaar van het lager gelegen perceel dat niet te dulden. Water dat door een waterleiding (kunstmatige wijze) naar een hoger gelegen perceel is gebracht (en daarna afstroomt) wordt niet gezien als water wat van nature afstroomt.
Gemeente
Alleen indien verwerking op het eigen perceel redelijkerwijs niet van de perceeleigenaar kan worden gevergd, is het inzamelen en verwerken van afvloeiend hemelwater en overtollig grondwater een gemeentelijke taak.[4] Dit ziet op structurele maatregelen die een gemeente moet nemen (voor zover het niet een taak is van het waterschap, de provincie of het Rijk).
Riolering
Dat inzamelen van hemelwater door de gemeente, gaat doorgaans via de riolering (al dan niet voorzien van pompen). Het rioleringsstelsel (het fysieke bouwwerk in de grond) kwalificeert in juridische zin als een opstal. De eigenaar daarvan is (risico)aansprakelijk voor het (goed) functioneren daarvan.[5] Als daar een probleem ontstaat, is de gemeente dus aansprakelijk.
Waterschap
De waterschappen dienen de waterstaatkundige verzorging van een bepaald gebied (beheersgebied)[6]. De taken van waterschappen gaan over het beheer van watersystemen en de zuivering van stedelijk afvalwater.[7]
Voorkomen van wateroverlast
Die zorg van het waterschap voor het beheersgebied omvat onder andere het voorkomen en waar nodig beperken van overstromingen, wateroverlast en waterschaarste. De reikwijdte van de verplichtingen van het waterschap, voortvloeiend uit zijn waterbeheerstaak, hangt mede af van de financiële en andere middelen die het ter beschikking staan. Het waterschap heeft daarbij een zekere mate van beleidsvrijheid.
Inspanningsverplichting
Verder moet het waterschap adequaat reageren op klachten door naar aanleiding daarvan een onderzoek in te stellen en zo nodig, afhankelijk van de uitkomst, de noodzakelijke en mogelijke maatregelen te treffen. Ook wat dat betreft komt het waterschap een zekere beleidsvrijheid toe. Op het waterschap rust dus een inspanningsverplichting en geen resultaatsverplichting.
Tot slot
Deze blog geeft basisinformatie, zodat je je kunt oriënteren bij wie je mogelijk moet zijn, als er sprake is van wateroverlast. Let er op als je je tuin gaat inrichten of gaat bouwen, dat je natuurlijke waterlopen niet verstoort en dat je voldoende opvangcapaciteit in je eigen tuin overhoudt. Voor bedrijven en gebiedsontwikkeling, gelden bepaalde normen. Dat komt in een andere blog aan bod.
[1] Artikel 2.16 lid 1 sub a onder 1 Omgevingswet (voorheen artikel 3.5 Waterwet)
[2] Op grond van artikel 5:38 BW
[3] Art. 5:39 BW
[4] Artikel 2.16 lid 1 sub a onder 2 Omgevingswet
[5] Artikel 6:174 Burgerlijk Wetboek
[6] Artikel 1 Waterschapswet
[7] Op de voet van artikel 2.17 van de Omgevingswet
