Gemeentes en andere bestuursorganen hebben een hele gereedschapskist aan ‘handhavingsinstrumenten’. Denk bijvoorbeeld aan het opleggen van boetes, maar ook aan ‘herstellende sancties’ als een last onder dwangsom. In deze blog legt advocaat Robin Link uit wat een last onder dwangsom is en geeft hij een aantal tips die u kunt gebruiken wanneer je met een last onder dwangsom te maken krijgt.
Wat is een last onder dwangsom?
Een bestuursorgaan (bijvoorbeeld gemeente of provincie) legt een last onder dwangsom aan u op als zij meent dat u een overtreding begaat die u ongedaan kan maken, of wanneer gevreesd wordt dat u deze nog een keer zult begaan. Dit is vaak een overtreding in het omgevingsrecht: bijvoorbeeld wanneer u ‘illegaal’ gebouwd heeft zonder vergunning.
U moet dan de overtreding gedeeltelijk of geheel herstellen binnen een bepaalde tijdspanne. Doet u dat niet op tijd, dan moet u een geldsom betalen aan de overheid.
Tip 1: De last onder dwangsom wordt van rechtswege ‘verbeurd’. Het bestuursorgaan hoeft daar geen apart besluit voor te nemen. Zorg dus dat u op tijd maatregelen neemt!
Aan wie kan een last onder dwangsom worden opgelegd?
Kort gezegd: aan de overtreder. Wie precies onder de overtreder wordt verstaan, hangt af van de omstandigheden van het geval en de norm die wordt overtreden. In ieder geval moet de ‘overtreder’ in staat zijn om de overtreding te beëindigen. Anders is de last onder dwangsom onterecht opgelegd.
Hoe zit het met de lengte en de hoogte van de dwangsom?
In een last onder dwangsom moet voldoende concreet staan wat er precies van de overtreder wordt verwacht. Daarnaast moet er een termijn aan de last onder dwangsom worden verbonden. Duidelijk moet zijn binnen welke periode de last moet worden uitgevoerd. Deze termijn moet lang genoeg zijn om de last te kunnen uitvoeren. Met andere woorden: een termijn van één dag om een gebouw te slopen zal niet in stand blijven.
De hoogte van de dwangsom moet in verhouding zijn met de geschonden norm, maar moet wel een prikkel zijn om de overtreding te beëindigen. Een voorbeeld: een dwangsom van 10 euro per maand zal nooit worden gegeven, maar een dwangsom van 100.000 euro per maand zal in de meeste gevallen geen stand houden bij de rechter.
Let op: met het betalen van de dwangsom kunt u niet de overtreding afkopen! Vaak zit er een maximum bedrag gekoppeld aan de dwangsom. Het is niet zo dat als dat maximum bereikt (en betaald) is, dat u dan de situatie heeft ‘gelegaliseerd’. Het bestuursorgaan kan na het bereiken van het maximum eventueel een nieuwe last onder dwangsom opleggen, of een last onder bestuursdwang. Bij een last onder bestuursdwang voert het bestuursorgaan de van de overtreder gevraagde actie (bijvoorbeeld dus het slopen van een gebouw) zelf uit, waarbij de kosten verhaald worden op de overtreder.
Tip 2: U kunt altijd aan het bestuursorgaan verzoeken om de termijn te verlengen. Het is hierbij wel van belang dat u dan aan het bestuursorgaan kunt aantonen waarom u verlenging van de termijn nodig heeft en dat u kunt laten zien dat u bezig bent met het zoeken van een oplossing.
Wat kan ik doen tegen een last onder dwangsom?
Voordat een bestuursorgaan een last onder dwangsom oplegt, stuurt zij eerst een ‘voornemen’ aan u toe. U krijgt dan de mogelijkheid om uw zienswijze in te dienen.
Naar aanleiding van deze zienswijze zal het bestuursorgaan al dan niet over gaan tot het definitief opleggen van een last onder dwangsom. Tegen dit definitieve besluit staat bezwaar open.
Als u het niet eens bent met de last onder dwangsom, is het van groot belang om bezwaar te maken binnen de termijn van zes weken. Doet u dat niet, dan krijgt de last ‘formele rechtskracht’. Dat wil zeggen dat er dan van uit mag worden gegaan dat de last terecht aan u is opgelegd, en u niet meer in bezwaar of beroep kunt gaan. Zelfs niet als achteraf blijkt dat u een goede reden hebt om de last aan te vechten.
Het is van belang om in de gaten te houden dat het indienen van bezwaar de werking van de last niet stopt. Met andere woorden: ook al dient u bezwaar in, dan nog blijft de termijn lopen.
In de praktijk betekent dit vaak dat de termijn van de dwangsom afloopt voordat er een besluit op bezwaar wordt genomen. U loopt dan dus het risico op het verbeuren van dwangsommen. Een oplossing ligt in de ‘voorlopige voorziening’ (een spoedprocedure) bij de bestuursrechter.
U kunt dan aan de bestuursrechter vragen om het besluit van het bestuursorgaan te schorsen, tot nadat op bezwaar is beslist. Indien de bestuursrechter meent dat het bezwaar kans van slagen heeft, zal hij bepalen dat de termijn een x aantal weken afloopt nadat op bezwaar is beslist.
Tip 3: Dien op tijd bezwaar in. Als u niet aan de last kunt/wilt voldoen, dan is het van belang om de termijn in de gaten te houden en eventueel op tijd een voorlopige voorziening te vragen. Let wel op, ook deze voorlopige voorziening kan worden afgewezen.
Conclusie
Als u het niet eens bent met een last onder dwangsom is het van belang om op tijd in actie te komen. Zorg dat u in ieder geval bezwaar maakt. Als u juridische hulp nodig heeft, is het handig als een advocaat zo vroeg mogelijk in het proces wordt ingeschakeld.
Heeft u vragen over de last onder dwangsom, neemt u dan vooral contact op met ALEX advocaten!
